«Ἐνόραση » καὶ «Διαίσθηση». Πρωτ. Ι. Φωτόπουλου

«Ἐνόραση » καὶ «Διαίσθηση».

   Εἴπαμε σὲ προηγούμενη παράγραφο ὅτι ἡ θρησκευτικὴ ἐμπειρία εἶναι ἕνα ἐνδοκοσμικό, ψυχολογικῆς τάξεως μέγεθος. Γιὰ νὰ ἐπιβεβαιωθεῖ αὐτὴ ἡ ἐνδοκοσμικὴ-ψυχολογικὴ ὑφὴ τῆς θρησκευτικῆς ἐμπειρίας θὰ ἦταν καλὸ νὰ δοῦμε καὶ τὶς μεθόδους ποὺ χρησιμοποιοῦνται γιὰ τὴν ἀπόκτησή της. Μεγάλη σημασία δίνεται ἀπὸ τοὺς θρησκειολόγους, σὲ σχέση μὲ τὴ θρησκευτικὴ ἐμπειρία, στὴν «ἐνόραση» ἢ τὴ «διαίσθηση».
Εἶναι ἕνας ὅρος φιλοσοφικο-θρησκευτικὸς ποὺ δηλώνει τὴ γνωστικὴ δύναμη τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὁποία προσπαθεῖ νὰ ὑπερβεῖ τὶς αἰσθήσεις καὶ τὸ λογικὸ γιὰ νὰ γνωρίσει τὴν ἀλήθεια. Ὁ ὅρος «ἐνόραση» (Intuitio, Intuition) ἀπὸ τὴν Ἀναγέννηση καὶ μετὰ χρησιμοποιεῖται ἀπὸ πολλοὺς φιλοσόφους ποὺ διψασμένοι γιὰ ἀλήθεια καὶ γνώση, τὴν ὁποία στέρησε ὁ παπισμὸς μὲ τὴν ψευδοθεολογία του, πότε κλίνουν πρὸς τὸν ὀρθολογισμό, δηλ. πιστεύουν στὴ γνώση ποὺ παρέχει τὸ λογικό, πότε στὸν ἐμπειρισμό, δηλ. στὴ γνώση ποὺ παρέχουν οἱ αἰσθήσεις καὶ πότε στὸ μυστικισμό, δηλ. ἐμπιστεύονται αὐτὴ τὴν περίεργη δύναμη τῆς «ἐνοράσεως» ἢ «διαισθήσεως».
 Αὐτὴ τὴν ἐνόραση, ὡς μέθοδο γνώσεως καὶ ἐμπειρία τὴν χρησιμοποιοῦν ἰδιαίτερα οἱ πανθεϊστὲς (π.χ. Σπινόζα) καὶ οἱ ἀποκρυφιστὲς (π.χ. Παράκελσος, R. Steiner) καὶ φθάνει στὴ μόδα πάλι μὲ τὸν Μπερξὸν (1859-1941). Στὰ ἀρχαῖα χρόνια, ὁ Πλάτωνας, ὁ Πλωτίνος καὶ γενικώτερα οἱ νεοπλατωνικοὶ χρησιμοποιοῦσαν μὲ τὸ ἴδιο πανθεϊστικὸ περιεχόμενο τοὺς ὅρους «θεωρία», «θέα», «ἔκστασις», «ἐποπτεία» γιὰ νὰ δηλώσουν τὴ γνώση τῆς ἀλήθειας ἢ καὶ τὴ μέθοδο γνώσεως (τῶν «ἰδεῶν» ἢ τοῦ «Ἑνός»).

 Οἱ ἅγιοι Πατέρες χρησιμοποίησαν τους ὡς ἄνω ὅρους μὲ τελείως διαφορετικὸ περιεχόμενο. Δήλωναν μ' αὐτοὺς τὴν κοινωνία τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Τριαδικὸ Θεό, τὴν ἔλλαμψη τῶν ἁγίων διὰ τῆς ἀκτίστου Χάριτος τοῦ Θεοῦ. (Πουθενὰ βέβαια λόγος γιὰ «ἐνόραση», ἀφοῦ κτιστὰ συναισθήματα καὶ ἀτομικὲς ἐμπειρίες δὲν ἔχουν θέση κατὰ τὴν ἄσκηση τῆς προσευχῆς).

Ἂς ἔρθουμε τώρα στὸ βασικό μας θέμα, τὴν κριτικὴ τῶν ἀπόψεων ποὺ ἐκφράζονται στὸ βιβλίο τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Ἀλβανίας «Παγκοσμιότητα καὶ Ὀρθοδοξία». Ἡ χρήση τοῦ ὄρου «ἐνόραση» μαζὶ μὲ τὶς ἀτέλειωτες ἀναφορὲς στὴ «θρησκευτικὴ ἐμπειρία» γεννά τὴν ἐντύπωση τῆς ἐξισώσεως τῶν ἐμπειριῶν τῆς Ἐκκλησίας μὲ τὶς ἐμπειρίες τῶν πλήρους σκότους καὶ πλάνης θρησκειῶν.
Ἔτσι διαβάζουμε «ὁ θρησκευτικὸς στοχασμὸς ...ἔχει τὴν ὑποχρέωση νὰ ἐκφρασθεῖ μέ... προφητικὴ ἐνόραση... γιὰ τὴν ἀνάγκη μετανοίας... νὰ προσφέρει δυνάμεις μεταμορφώσεως τοῦ αἰσθητοῦ μὲ τὴν ἐνατένιση [κάτι παρόμοιο μὲ τὴν ἐνόραση] τοῦ ὑπεραισθητοῦ» (σ. 28).
 Ἐνόραση διαθέτουν οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες (σ. 236), «προφητικὴ ἐνόραση» προσφέρει τὸ Εὐαγγέλιο «στὴ σκέψη καὶ τὴν ἐπιστήμη» (σ. 128) ἀλλὰ καὶ στὸ «στροβιλισμὸ νέων θρησκευτικῶν ἰδεῶν... ἡ προτεραιότητα δίδεται στὴν ἐμπειρία, τὴν ἐνόραση» (σ. 256).
Ἀπὸ τὴν ἄλλη, ὅπως προαναφέρθηκε, «στὴν παγκόσμια αὐτὴ κρίση οἱ θρησκεῖες καλοῦνται νὰ προσφέρουν ἀπὸ τὰ βαθύτερα κοιτάσματα τῶν πνευματικῶν ἐμπνεύσεων καὶ  δ ι α ι σ θ ή σ ε ώ ν  τους...» (σ. 30). Οὕτως ἢ ἄλλως «ὁ ἄνθρωπος... μὲ τὶς ὑψηλότερες διαισθήσεις του... γνώριζε πάντοτε κάτι ἀπὸ τὴν ὕπαρξη καὶ τὴν τελειότητα τοῦ Θεοῦ» κι αὐτὴ «ἡ  δ ι α ί σ θ η σ η  καὶ γνώση τοῦ Θεοῦ εἶναι καὶ ὁ προθάλαμος τῆς χριστιανικῆς πίστεως» (σ.179).

   Καταλήγουμε στὴν ἑνότητα αὐτὴ μὲ τὴ διαπίστωση ὅτι εἶναι παντελῶς ἀδόκιμος ὁ ὅρος «ἐνόραση» ἢ «διαίσθηση» γιὰ νὰ περιγράφη τὴν ἐκκλησιαστικὴ ἐμπειρία τῶν Ἁγίων. Ἡ διαθρησκευτική, ἐνθουσιαστικὴ χρήση τοῦ περιγράφει τὶς θρησκευτικὲς «ἐμπνεύσεις» καὶ τὶς «μεγαλειώδεις συλλήψεις» καὶ «ἀνατάσεις» τῶν θρησκειῶν καὶ δημιουργεῖ προγεφυρώματα γιὰ συγκρίσεις ἀνεπίτρεπτες ἐνῶ ἡ πανθεϊστικὴ χροιὰ τοῦ ἀφανίζει ἡ μειώνει ἀπὸ τὴ ζωὴ τῶν ὀρθοδόξων τὸ μοναδικὸ πρόσωπο τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, τὴν Ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας.

Θεανθρώπινη καθολικότητα ἤ πανθρησκειακή παγκοσμιότητα

Πρωτ. Ἰωάννης Φωτόπουλος

Κριτικές τοποθετήσεις στό βιβλίο

«Παγκοσμιότητα καί Ὀρθοδοξία»

Ἀρχιεπ. Ἀλβανίας κ. Ἀναστασίου

egolpion.com  
 http://anavaseis.blogspot.gr/2012/07/blog-post_8186.html