ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΙΕΡΑ ΣΥΝΟΔΟ ΓΙΑ ΤΟ ΑΡΧΙΕΡΑΤΙΚΟ ΣΥΛΛΕΙΤΟΥΡΓΟ

Σεβ. Μητροπολίτου Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιεροθέου

Ήδη από τον Οκτώβριο του 2004, ο Σεβ. Μητροπολίτης μας κ. Ιερόθεος είχε αποστείλει στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας μας την επιστολή που δημοσιεύουμε κατωτέρω, με την οποία πρότεινε μερικές αλλαγές στην χρήση των λειτουργικών αμφίων των Αρχιερέων, μέσα, φυσικά, στα πλαίσια των δυνατοτήτων της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Πρόσφατα, η επιστολή του Σεβασμιωτάτου κοινοποιήθηκε από την Ιερά Σύνοδο σε όλους τους Μητροπολίτας για να εκφέρουν την γνώμη τους.

* * *

Ναύπακτος, 15 Οκτωβρίου 2004

Μακαριώτατε Πρόεδρε,

Σεβασμιώτατοι Συνοδικοί,

Με την παρούσα αναφορά μου προς την Ιεράν Σύνοδο θα ήθελα να απασχολήσω την προσοχή Σας με το θέμα των λειτουργικών αρχιερατικών αμφίων, όχι βέβαια για να προτείνω την κατάργησή τους, γιατί το εγχείρημα αυτό είναι δύσκολο, αν μη ακατόρθωτο, επειδή είναι θέμα που αφορά όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες και όχι μόνον την Εκκλησία της Ελλάδος, αλλά για να προτείνω τρόπο με τον οποίο θα γίνεται το αρχιερατικό συλλείτουργο, χωρίς να προκαλήται ο λαός, ιδιαιτέρως όταν συλλειτουργούν πολλοί Αρχιερείς. Και απευθύνομαι στην Ιερά Σύνοδο, γιατί δεν μπορεί κανείς ατομικά να επιλύη αυτό το θέμα.

1. Είναι γνωστόν ότι τα εν χρήσει αρχιερατικά άμφια είναι μεταγενέστερα. Η αρχιερατική μίτρα, το “παλαιολόγειον στέμμα”, ο αρχιερατικός σάκκος, που αντικατέστησε το πολυσταύριο φελώνιο και η πατερίτσα ήταν κατ΄ αρχάς αυτοκρατορικά ενδύματα. Κατά το τέλος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (Βυζάντιο), κυρίως όμως μετά την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως, τα εφόρεσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης για να ενθυμίζη την παλαιά αίγλη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και να συμβολίζη την εκ νέου ανασύστασή της, και μεταγενέστερα κατά τους τελευταίους αιώνες τα χρησιμοποίησαν και οι κατά τόπους αρχιερείς.

Βεβαίως εδόθησαν διάφοροι συμβολισμοί, όπως φαίνεται σε κείμενα του αγίου Συμεών Θεσσαλονίκης, για τα αρχιερατικά άμφια, αλλά είναι βέβαιο ότι και εάν τα άμφια ήταν διαφορετικά θα επικρατούσαν ανάλογοι συμβολισμοί.

2. Σήμερα επικράτησε ο Αρχιερεύς να λειτουργή με αυτήν την συγκεκριμένη ενδυμασία και αυτό γίνεται σε όλες τις Ορθόδοξες Εκκλησίες. Είναι δε, για πολλούς λόγους, ουτοπία να θελήση κανείς να μετατρέψη και να απλοποιήση την επικρατήσασα αρχιερατική λειτουργική ενδυμασία. Εκείνο που μπορεί κανείς να προτείνη είναι να απλουστευθή ο τρόπος χρησιμοποίησής της, ώστε να μη προκαλή περισσότερο, και μάλιστα στην σύγχρονη εποχή, που επικρατεί στα θέματα αυτά η απλότητα, και τα συμβολικά σχήματα έχουν απλουστευθή ή αχρηστευθή.

Βέβαια εκείνο που έχω να παρατηρήσω είναι ότι έχει μεγάλη σημασία το πρόσωπο που ενδύεται την συγκεκριμένη ενδυμασία. Γιατί ένας ταπεινός και ασκητικός Επίσκοπος, όπως ο άγιος Νεκτάριος, δεν προβάλλεται με τα άμφια, αλλά ακτινοβολεί δι' αυτών περισσότερο η προσωπικότητά του, τα δε αρχιερατικά άμφια εκμηδενίζονται κάτω από την λάμψη του προσώπου του. Επομένως το πρόβλημα δεν είναι τόσο τα άμφια, όσο το πρόσωπο του Αρχιερέως που ενδύεται με αυτά.

3. Παρά ταύτα θα μπορούσε να γίνη μια ρύθμιση στο θέμα αυτό ειδικά κατά την διάρκεια του αρχιερατικού συλλείτουργου. Μέσα στα πλαίσια αυτά υποβάλλω μερικές προτάσεις, τις οποίες η Ιερά Σύνοδος θα επεξεργασθή ακόμη περισσότερο.

Πρώτον. Μίτρα και πατερίτσα θα φέρη πάντοτε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, για την σημαίνουσα και διακριτική θέση που κατέχει στην Εκκλησία της Ελλάδος, όπως και όλοι οι Προκαθήμενοι των Ορθοδόξων Εκκλησιών.

Δεύτερον. Οι Μητροπολίτες στις Επαρχίες τους, όταν λειτουργούν κατά τις μεγάλες δεσποτικές και θεομητορικές εορτές ή άλλες πανηγύρεις, θα φέρουν τα αρχιερατικά αυτά γνωρίσματα (μίτρα και πατερίτσα) ή ακόμη όταν με την άδεια των κατά τόπους Αρχιερέων λειτουργούν μόνοι τους σε άλλες Επαρχίες. Να έχη όμως την διακριτική ευχέρεια ο Μητροπολίτης όταν λειτουργή σε απομονωμένες Ενορίες ή το παρεκκλήσιο εντός του Μητροπολιτικού Οικήματος να λειτουργή με πολυσταύριο φελώνιο, άνευ μίτρας και πατερίτσας. Και αυτό για να συνηθίσουν οι πιστοί ότι αυτή ήταν η αρχαία λειτουργική πράξη της Εκκλησίας.

Τρίτον. Κατά τα αρχιερατικά συλλείτουργα μόνον ο προεξάρχων Αρχιερεύς να ενδύεται με τα αρχιερατικά αυτά γνωρίσματα (μίτρα, πατερίτσα). Οι υπόλοιποι Αρχιερείς συλλειτουργούντες θα φορούν σάκκο, αλλά χωρίς μίτρα και πατερίτσα.

Τέταρτον. Εννοείται ότι στην περίπτωση αυτή της αρχιερατικής συλλειτουργίας θα πρέπει να καταργηθή η νεωτέρα επικρατήσασα συνήθεια να παραχωρή ο οικείος αρχιερεύς την πρωτοκαθεδρία, κατά την τέλεση της θείας Λειτουργίας, στον φιλοξενούμενο Αρχιερέα, χάριν ευγενείας. Στα εκκλησιαστικά τυπικά, εκτός εξαιρέσεων, δεν “χωρά” λειτουργική ευγένεια. Ποιμενάρχης της Τοπικής Εκκλησίας είναι ο επιχώριος Επίσκοπος και αυτόν πρέπει να μνημονεύσουν κατά την θεία Λειτουργία οι Πρεσβύτεροι και ο διάκονος κατά τα “ειρηνικά”. Δεν είναι δυνατόν να γίνεται ένα τέτοιο αρχιερατικό συλλείτουργο, με την παρουσία του οικείου Ποιμενάρχου, ο οποίος να έχη παραχωρήσει το προνόμιο αυτό στον φιλοξενούμενο Αρχιερέα και οι Πρεσβύτεροι στο “εν πρώτοις μνήσθητι Κύριε” να μνημονεύουν ως Αρχιεπίσκοπό τους, τον φιλοξενούμενο Αρχιερέα, παρισταμένου του δικού τους Ποιμενάρχου.

Βέβαια σε μια τέτοια περίπτωση θα εξαιρεθή ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, ο οποίος όταν θα επισκέπτεται άλλη Επαρχία, στις Λειτουργικές συνάξεις θα κατέχη τα πρωτεία και εκείνος θα τελή την αναίμακτη μυσταγωγία. Στις περιπτώσεις αυτές η “φήμη” του θα λέγεται, όπως και τελευταία έχει καθιερώσει ο Μακαριώτατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Χριστόδουλος, χωρίς την ένδειξη του ποιμενάρχου.

Πέμπτον. Οι Επίσκοποι θα πρέπη να φροντίσουν να ενδύωνται με καλά αρχιερατικά άμφια, αποφεύγοντες όμως τις πολύχρωμες και πολυποίκιλες στολές και γενικά το εκζεζητημένο, που κανείς δεν εκτιμά και δεν έχει καμμιά αισθητική. Ακόμη και οι κεντημένες στολές να έχουν διακριτικό κέντημα, να μη είναι βαρυφορτωμένες, γιατί κάτι τέτοιο δεν διαθέτει καλή αισθητική.

Μέσα στα πλαίσια αυτά θα πρέπει να υπογραμμισθή ότι κατά τις Αρχιερατικές Λειτουργίες να μη χρησιμοποιούνται περισσότεροι από δύο διάκονοι. Το θέαμα πολλών διακόνων δημιουργεί δυσμενείς εντυπώσεις.

Έκτον. Κατά τις χειροτονίες Αρχιερέων θα πρέπει να καθορισθή να λειτουργούν μέχρι δώδεκα Αρχιερείς για να αποφευχθή το αντιαισθητικό θέαμα της πληθώρας των Αρχιερέων, και να μας υπενθυμίζη την αποστολική Σύνοδο των δώδεκα με πρώτον τον Χριστό. Για τον τρόπο ενδύσεως των Αρχιερέων στο συλλείτουργο χειροτονίας να ισχύη ό,τι πρότεινα ανωτέρω, δηλαδή μόνον ο πρώτος να φορά μίτρα και να κρατά πατερίτσα.

Μακαριώτατε Πρόεδρε,

Σεβασμιώτατοι Συνοδικοί Αρχιερείς

Μια τέτοια ρύθμιση, ιδίως κατά τα αρχιερατικά συλλείτουργα, όπως άλλωστε εφαρμόζεται κατά τα συλλείτουργα στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και όταν ακόμη δεν λειτουργή ο Πατριάρχης, νομίζω ότι θα βοηθήση να απαλειφθή ή να μειωθή εκείνη η σκανδαλιστική για τον λαό εικόνα, του αρχιερατικού συλλείτουργου, και μάλιστα στις λιτανείες, με πλειάδα αρχιερέων, που πολλές φορές εγγίζει και τους 30-35 Αρχιερείς, κρατώντας όλοι την πατερίτσα και φορώντας την μίτρα.

Αυτή η ρύθμιση ακόμη νομίζω θα μειώση τις πολυαρχιερατικές θείες Λειτουργίες, αφού οι Μητροπολίτες δεν θα υποβάλλωνται σε κόπο να επισκέπτωνται απομακρυσμένες Μητροπόλεις, όταν θα γνωρίζουν ότι δεν θα έχουν το προνόμιο να προΐστανται των θείων Λειτουργιών, όπως και το δικαίωμα να χρησιμοποιούν τα αρχιερατικά αυτά είδη των αμφίων.

Επομένως, αν η Ιερά Σύνοδος με Εγκύκλιό της καθορίση αυτές τις δύο απλές προτάσεις, η μία ότι του αρχιερατικού συλλείτουργου θα προΐσταται μόνο ο επιχώριος Αρχιερεύς –κατά την χοροστασία του Εσπερινού μπορεί να γίνεται και διαφορετικά– και η άλλη ότι μόνον ο προεξάρχων Αρχιερεύς θα φέρη τα αρχιερατικά γνωρίσματα (μίτρα, πατερίτσα), ενώ οι άλλοι θα ενδύωνται με τον αρχιερατικό σάκκο, και θα φορούν επανωκαλύμαυχο, χωρίς πατερίτσα, τότε δεν θα χρειασθή η Ιερά Σύνοδος να παρακολουθή εάν εφαρμόζεται η Εγκύκλιος περί συλλειτουργίας μέχρι πέντε Αρχιερέων, η οποία δεν τηρείται συνήθως, γιατί τότε θα λειτουργήση το σύστημα της μειώσεως του αριθμού των Αρχιερέων σε τέτοιες λατρευτικές συνάξεις αυτορυθμιστικά και αποτελεσματικά.–

ΜΑΡΤΙΟΣ 2005

http://www.parembasis.gr/2005/05_03_10.htm

Σχόλιο ΕΛΛΗΝΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ:Τώρα ειδικά με την κρίση που υπάρχει είναι αναγκαία όσο ποτέ η εφαρμογή όσων προτείνει ο Άγιος Ναυπάκτου.Ας βγουν επιτέλους οι Άγιοι αρχιερείς από τη γυάλα τους και ας καταλάβουν ότι προκαλούν σαν παγώνια με τα πολυαρχιερατικά συλλείτουργα φορώντας όλοι μίτρες.ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ,ΚΑΤΑΛΑΒΕΤΕ ΤΟ ΑΓΙΟΙ ΑΡΧΙΕΡΕΙΣ!!